Theo Gates, thế giới có thể đang hướng đến một tương lai nơi con người làm việc ít hơn đáng kể, hoặc ít nhất là công việc sẽ trông rất khác hiện nay

Tình trạng thiếu hụt nhân lực trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục và lao động phổ thông đã tồn tại trong nhiều thập kỷ tại nhiều quốc gia. Tuy nhiên, theo Bill Gates, sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) có thể khiến bài toán này sớm đi đến hồi kết.

"AI sẽ đảm nhận phần kiến thức y khoa, và lúc đó chúng ta sẽ không còn tình trạng thiếu bác sĩ nữa," Gates chia sẻ trong podcast People by WTF phát sóng ngày thứ Sáu. Vị tỷ phú lâu nay nổi tiếng với các hoạt động liên quan đến y tế công cộng cho biết, tại những quốc gia như Ấn Độ hay nhiều nước châu Phi, tình trạng thiếu nhân viên y tế vẫn rất nghiêm trọng – và ngay cả Mỹ cũng không ngoại lệ.

Theo một báo cáo của Hiệp hội các trường y Hoa Kỳ, nước này có thể thiếu tới 86.000 bác sĩ chuyên khoa và bác sĩ gia đình từ nay đến năm 2036. Tình trạng thiếu hụt nhân lực đặc biệt nghiêm trọng ở các vùng nông thôn, người không có bảo hiểm y tế hoặc thuộc nhóm dân cư thiểu số. Các bác sĩ chuyên về người cao tuổi cũng đang dần ít đi, trong khi dân số già ngày một tăng.

Để đối phó với tình trạng kiệt sức trong ngành y, hàng loạt startup AI chuyên về chăm sóc sức khỏe đã huy động hàng tỷ USD với mục tiêu tự động hóa các công việc lặp đi lặp lại như ghi chú, lập hóa đơn, hỗ trợ chẩn đoán và điều trị, giúp giảm tải cho đội ngũ y tế. Theo ước tính từ McKinsey, AI tạo sinh có thể giúp tăng năng suất cho ngành y và dược lên tới 370 tỷ USD.

Ngành giáo dục cũng đang đi theo hướng tương tự. Theo dữ liệu liên bang công bố năm 2023, 86% các trường công lập tại Mỹ gặp khó khăn trong việc tuyển dụng giáo viên cho năm học 2023–2024, và 45% trong số đó rơi vào tình trạng thiếu nhân sự trầm trọng.

Một trường trung học ở London – David Game College – thậm chí đã thử nghiệm thay thế một phần giáo viên bằng công cụ AI như ChatGPT trong các môn học chính như tiếng Anh, toán, sinh học và khoa học máy tính. Dù còn lo ngại học sinh có thể lợi dụng AI để gian lận, nhiều giáo viên cho biết họ lạc quan về tiềm năng của AI trong việc giảm tải cho giáo viên và nâng cao trải nghiệm học tập, đặc biệt trong bối cảnh thiếu nhân lực trầm trọng.

"Khi AI làm việc, con người sẽ làm gì?"

Bill Gates không chỉ nhắc đến bác sĩ hay giáo viên. Ông cho rằng AI rồi sẽ đảm nhiệm cả các công việc tay chân như công nhân nhà máy, thợ xây dựng hay nhân viên vệ sinh khách sạn.

"Muốn thay con người làm các công việc đó, thì robot phải có đôi tay cực kỳ khéo léo. Và chúng ta sẽ đạt được điều đó," Gates khẳng định.

Các ông lớn công nghệ như Nvidia hiện đang đầu tư mạnh vào robot hình người có khả năng thực hiện công việc tay chân như nhặt hàng trong kho, lau sàn hay sắp xếp vật dụng, nhằm cắt giảm chi phí lao động và tăng hiệu quả.

Theo Gates, thế giới có thể đang hướng đến một tương lai nơi con người làm việc ít hơn đáng kể, hoặc ít nhất là công việc sẽ trông rất khác hiện nay. Ông cho rằng điều này sẽ đòi hỏi một sự "tái tư duy gần như mang tính triết học" về cách sử dụng thời gian.

"Bạn có thể nghỉ hưu sớm, bạn có thể chỉ cần làm việc vài ngày mỗi tuần," ông nói. "Câu hỏi lớn là: nếu không cần lao động như trước, con người sẽ dùng thời gian vào việc gì?"

Gates thừa nhận chính ông cũng đang trăn trở với câu hỏi này: "Tôi đã sống gần 70 năm trong một thế giới luôn thiếu thốn. Việc thay đổi tư duy để thích nghi không hề dễ dàng."

Nhắc lại dự đoán kinh điển năm 1930 của nhà kinh tế John Maynard Keynes rằng công nghệ có thể giúp rút ngắn tuần làm việc xuống còn 15 giờ, Gates cho biết: "Tôi không cần phải làm việc. Tôi chọn làm việc. Vì sao ư? Vì nó vui."